PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK NEDİR ?

Hızla değişen dünyamızda, meydana gelen bilimsel ve teknolojik yenilikler, toplumsal yaşamı da daha karmaşık ve içinden çıkılmaz bir hale getirmiştir. Bunun sonucunda, yeni neslin en iyi yetiştirilmesi, yeteneklerinin israf edilmemesi, hızla değişen dünyaya ve karmaşık toplum yapısına uyumunun en iyi şekilde sağlanması zorunlu hale gelmiştir. Bunun sonucunda PDR hizmetlerinin önemi kavranmış ve tüm dünyada yayılma hızını artırmıştır.

Rehberlik öğrenci kişilik hizmetleri bünyesinde düşünülen ve bireyin, yaşamının çeşitli aşamalarında, gelişimine ve uyumuna etki eden faktörlerin bilinmesi ve onun yerinde kararlar veren dengeli bir kişi olması amacını güden hizmetler bütünüdür. Rehberlik kavram ve bir hizmet olarak bireyin gelişimine, bugünkü ve gelecekteki toplumun uyumuna yönelmiştir.

PDR kuşkusuz bir psikolojik yardım hizmetidir. Prof. Dr. Muharrem KEPÇEOĞLU Psikolojik Danışma ile Rehberliği birbirinden ayırmakla beraber, rehberliğin psikolojik danışmayı içerdiğini savunur ve “Rehberliği, bireyin kendini anlaması, problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini kendine en uygun düzeyde geliştirilmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapması ve böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman kişilerce, bireye verilen psikolojik yardım” olarak tanımlar.

Yönetmeliklerde Rehber Öğretmen ; “Asıl görevi öğrencilere yönelik rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri olan öğretmen” olarak tarif edilmiştir. Ancak Rehberlik ve Psikolojik Danışman’ın ne olduğu hakkında herhangi bir bilgi yoktur.(Talim Terbiye)

REHBERLİĞİ ZORUNLU KILAN FAKTÖRLER :

Toplumumuz sürekli olarak hızla değişmekte ve değişmektedir. Teknik ve bilim alanındaki değişme ve gelişmeler sosyal kurumlarda ve bu kurumların fonksiyonlarında da değişme meydana getirmiştir. Politik, sosyal, kültürel devrimler farklı değerler, eski ve yeni normlar bütün bireyleri etkilemekte onları korumasız, güç durumda bırakmaktadır. Böyle bir sosyal ortamda bireyin uyum sağlayabilmesi için yardıma ihtiyacı vardır.

Nüfus hızla artmakta, kırsal bölgelerden şehirlere göç, gecekondu mahallelerini meydana getirmektedir. Bu semtlerde oturan halk, sayısız geçim ve uyum problemleri ile karşı karşıya bulunduklarından geçim şartlarının değiştirilmesi ve uyumlarının sağlanmasında rehberliğe ihtiyaç vardır. Çağımızda kadının çalışması, evini yönetmesi, çocuklarını yetiştirmesi kanunen tanınan haklardan yararlanması, onu bazı problemlerle karşı karşıya getirmiştir. Bunun sonucunda ortaya çıkan uyuşmazlıkların giderilmesinde rehberliğe ihtiyaç vardır.

Genç kuşakta görülen sağlık ve istiklal kaygısı, okuma sorunu, ev-aile sosyal ilişkiler ve iş hayatındaki bunalım, onların bu konularda aydınlanmalarını zorunlu kılmıştır. Bütün dünyada suç işleme eğilimi, uyuşturucu madde alışkanlığı günden güne artmaktadır. Bütün bu durumları azaltmak için gerekli rehberliğin yapılması zorunludur .

Toplumlarda vasıflı insan gücüne ihtiyaç vardır. Bireylerin kabiliyetlerine uygun işlerde çalıştırılmaları gerektiğinden onların çok iyi tanınması gerekir. Nüfus artışı ve sosyal hayatın değişmesi sürekli olarak eğitim düzenini etkilemektedir. Eğitim üzerinde yapılan değişiklikler, kalabalık sınıflardaki öğrencilerin durumları rehberliği zorunlu hale getirmiştir. Psikolojik araştırmalar, bireylerin fiziksel yapı ve psikolojik nitelikleri birbirinden çok farklı olduğunu ortaya çıkarmıştır. İnsan gücünden en üstün derecede yararlanmak gereklidir. Bu da bireylerin her yönüyle tanınmasıyla mümkündür.

REHBERLİĞİN AMERİKADAKİ GELİŞİMİ

1-Öğrencileri iş olanaklarından haberdar etmek anlamında ilk rehberlik denemesi 1895 yıllarında başlatılmıştır.

2. 1908 yılında Boston’ da Frank Parsans ilk mesleki büroyu kurmuştur.

3- 1909/ 1915 yılları arasında rehberlik uygulamalarının yaygınlaştığı görülmektedir. 1915’te öğrencilere, öğretmenlere ve velilere meslekler hakkında bilgi vermek üzere “Baston İnformasyon Dairesin” den sonra 1915’te “Boston Mesleki Rehberlik Dairesi” kurulmuştur.

4- İlk mesleki rehberlik kongresi 1910’da Boston da toplanmıştır. Ulusal düzeyde mesleki bir örgüt kurmanın ilk adımları atılmış ardından “Ulusal Mesleki Rehberlik Derneği “ kurulmuştur.

5-1958’de kabul edilen “Ulusal Savunma Eğitim Yasası” ile P.D.R. hizmetleri parasal desteğe kavuşmuştur.

6-1952 yılında ülke içinde etkinlik gösteren dernekler arasında bütünlük sağlanmış , kişilik ve rehberlik hizmetleri bünyesinde toplayan “Amerikan Kişisel ve Rehberlik Derneği “kurulmuştur.

AVRUPA’DA REHBERLİĞİN GELİŞİMİ

1-Rehberlik çalışmaları daha çok , öğrencilerin akademik gelişmelerine ve mesleklere yönelmelerine dönük olup, öğrencilerin kişisel sosyal konulardaki duygusal problemleri ile fazla ilgilenilmemektedir.

2-Avrupa’da P.D.R çalışmalarını, orta okullarda yani orta öğretimin birinci döneminde önem kazandığı ortaya çıkmıştır.

3-Genel olarak Avrupa’da rehberlik 1950’li yılların sonlarında gelişmeye başlamıştır,fakat uygulamaya geçişin Amerika’ya göre geç olduğunu söyleyebiliriz.

4-Avrupa okullarındaki rehberlik uygulamalarında genellikle test ve envanter gibi psikolojik ölçme araçları fazla kullanılmakta, öğretmenlerin öğrenciler hakkındaki gözlemleri esas alınmaktadır.

TÜRKİYE’ DE REHBERLİĞİN GELİŞİMİ

1- İlk defa 1953-54 ders yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Pedagojik ve Özel Eğitim Bölümlerinde rehberlik bağımsız bir ders olarak programda yer almıştır.

2- 1953 yılında Amerikalı eğitim uzmanlarının girişimleri ile 1953 yılında eğitimde kullanılacak ölçme araçlarını geliştirmek üzere Talim ve Terbiye Dairesi’ne bağlı Test ve Araştırma Bürosu kurulmuştur.

3- 1955 yılında İstanbul’da , 2956 yılında Ankara’ da Deneme Lisesi’nin

ders programları rehberliği esas alan bir eğitim anlayışıyla hazırlanmış ve uygulanmaya geçilmiştir.

4-1959 da İstanbul ve İzmir’de daha sonra diğer illerimizde Rehberlik ve Araştırma Merkezleri açılmıştır.

5- 1960’dan sonra ülkemizde planlı kalkınma dönemi başlamıştır.

6- 1969 yılı içinde, öncelikle öğrenci sayısı fazla okullardan başlamak üzere mesleki rehberlik, yöneltme hizmetini görecek personelin yetiştirilmesi ve faaliyete geçmesine başlanmıştır.

7- Rehberlik konusu ilk olarak 7. Milli Eğitim Şurası’nda ele alınmıştır.

8- 8. Milli Eğitim Şurası’nda programların a)Yükseköğretime b)Mesleğe ve Hayata c)Hem yükseköğretime hem mesleğe ve hayata hazırlamak üzere çeşitlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

9- 9. Milli Eğitim Şurası’nda aynı görüşü benimsemiş ve orta öğretimin birinci sınıfı “ Yöneltme Sınıfı ” haline getirilmiştir.

10- 1970 yılında Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Dairesi orta dereceli okullarımızda rehberlik servislerinin kuruluşu ve görevi ile ilgili esasları hazırlayıp 24 okulda uygulamaya geçmiştir.

11-1974 yılında toplanan 9. Milli Eğitim Şurası’nda rehberlik çalışmalarının amaç ve tekniklerinin ayrıntılı olarak belirten bir rapor tartışılmış ve bu raporda sözü edilen görevlerin yürütülebilmesi için programlarda iki saatin rehberliğe ayrılmasına karar verilmiştir.

12- Ülkemizde 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile 1981 yılında yüksek öğretimde yapılan yeni düzenlemeler sonucunda P.D.R. alan eğitiminde Psikolojik Hizmetler Ana bilim Dalları içinde yerini almış, P.D.R. lisans programları başlatılmıştır.

REHBERLİK ANLAYIŞINI OLUŞTURAN İLKELER

1-Rehberlikte insana ve onun kendine ilişkin konularda karar verme hakkına saygı esastır.

2-Rehberlik hizmetleri eğitim ayrılmaz ve tamamlayan bir parçasını oluşturur.

3-Etkili bir rehberlik, bireysel farkları dikkate alan bir eğitim sisteminde gerçekleşir.

4-Rehberlik tüm bireylere yöneliktir.

5-Rehberliğin amacı, bireylerin bir bütün olarak gelişmesine yardımdır.

6-Rehberlik hizmetlerinde süreklilik esastır.

7-Rehberlik hizmetlerinde gönüllük esastır.

8-Rehberlik uygulamaları okulun ihtiyaç duyduğu alanlarda yoğunlaştırılır.

9-Rehberlik, planlı, programlı, örgütlenmiş, profesyonel bir düzeyde uygulanmalıdır.

PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİĞİN ÖNEMİ

P.D.R’nin öneminin en iyi şekilde anlaşılabilmesi için amacının kavranması gereklidir. Yani P.D.R’nin önemi amacında gizlidir. Psikolojik danışmanın en önemli amacı, bireyin kendini gerçekleştirilmesine yardım etmektir. Kendini gerçekleştirmekte olan bireyin taşıdığı özellikler aslında, psikolojik sağlığı yerinde olan çağdaş insanda bulunması gerekli özelliklerdir. Kendini gerçekleştiren bir insanın özelliklerini bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz; Kendini gerçekleştirmekte olan insan, kim olduğunu gerçekçi bir gözle algıladığı gibi kim olabileceği hakkında daha tutarlı bir görüşe sahiptir. İnsan değerlerine saygı duyar,onları benimser ve geliştirir. Zamanı iyi kullanır, değişmeye ve yeni yaşantılara açıktır... v.b.

P.D.R, ayrıca bireylerin kendini anlamasını, problemini çözebilmesini, kendine en uygun seçimleri yaparak gerçekçi kararlar alabilmesini , kendi kapasitelerini en uygun bir düzeyde geliştirilmesini, çevresine dengeli ve sağlıklı bir yapabilmesini amaçlar... v.b.

YÖNETMELİKLERDEKİ GENEL DURUM

M.E.B’den gönderilen 2201 Sayılı tebliğler dergisi, Talim ve Terbiye Kurulu tarafından okullara tebliğ edilen yönetmeliklere göre P.D.R uzmanları ile Eğitim Yöneticilerinin görevleri genel olarak aşağıda belirtilmiştir.

REHBERLİK HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ

GENEL HÜKÜMLER

AMAÇ:

madde-1: Bu yönetmeliğin amacı; rehberlik ve araştırma merkezleriyle okul rehberlik hizmetleri bürolarının kuruluş ve işleyişine ilişkin esasları düzenlemektir.

KAPSAM:

madde-2: Bu yönetmelik, bakanlığa bağlı rehberlik ve araştırma merkezleri ile her derece ve türdeki resmi ve özel okullarda rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili esaslar ile bu kurum ve kuruluşlarda çalışan personelin görevlerini kapsar.

DAYANAK:

madde-3: Bu yönetmelik, 2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunundaki 6. 7. Ve 20. maddelerine göre hazırlanmıştır.

TANIMLAR:

“Bakanlık”,Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığını,

“Merkez Bakanlığı”, Rehberlik ve Araştırma Merkezi Başkanlığını,

“Okul Rehberlik Hizmetleri Bürosu”, Okullarda rehberlik hizmetlerini yürüten kuruluş,

“Koordinatör Rehberlik Uzmanı ”,Okul rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi

ve yönetim ile rehberlik bürosu arasındaki koordinasyonu sağlayan uzmanı,

“Rehberlik Uzmanı”, Asıl görevi öğrencilere yönelik rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri olan uzmanı,

“Sınıf Rehber Öğretmeni”, Okullarda bir sınıfın rehberlik hizmetlerini yürüten ve rehberlik saatlerine giren öğretmenleri, ifade eder.

İLKELER:

madde-5: Rehberlik hizmetlerinin yaygınlaştırılmasında aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur:

1. Uygulama büyük okullardan küçük okullara doğru genişletilir.

b) Hizmetler lise ve dengi okulları ile ortaokullardan ilkokullara doğru yaygınlaştırılır.

c) Uygulamaya her yönden hazır olan okullara öncelik verilir.

d) Hizmetler bir plan çerçevesinde ve yapılacak araştırma sonuçlarına uygun olarak genişletilir.

OKUL P.D.R. UZMANININ GÖREVLERİ

1- Rehberlik programının uygulanışında sınıf rehber öğretmenine yardım eder.

2- Okula yeni gelen öğrencilere sınıf rehber öğretmeni ile işbirliği yaparak, okulu ve yakın çevreyi tanıtan çalışmalar yapar.

3- Sınıf rehber öğretmenleri ile görüşerek problemli ve rehberliğe muhtaç öğrencileri tespit eder. Şahsi ve ailevi problemlerinin çözümü için gerekli çalışmaları yapar.

4- Okul müdürleri tarafından gönderilen okul rehberlik hizmetleri program ve planlarını; yıl sonu çalışma raporlarını inceler ve değerlendirir.

5- Bakanlığa bağlı her derece ve türdeki resmi ve özel okullar bünyesinde özel sınıf, yardımcı derslik ve okul rehberlik hizmetleri bürolarının açılması hususunda, Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinin yaptığı planlama hazırlıklarını inceler, değerlendirir. Personel, derslik, araç-gereç ve bunun gibi birtakım ihtiyaçların temin edilmesini sağlar.

6- Okulda iş meslekleri tanıtıcı programlar hazırlar,ilgili okullara ve iş yerlerine öğrencilerle birlikte geziler düzenler.

7- Çocukların genel olarak yetenek, ilgi, başarı ve gelişim durumları ve diğer konular hakkında velilere açıklamalarda bulunur.

8- Öğretim programları, okul meslek seçimi, başarısızlık, öğrenme güçlükleri, şahsi ve sosyal uyum problemleri ve benzeri konularda öğrencilere psikolojik danışmanlık yapar. Uyum ve gelişim durumlarını takip eder ve sonuçlarını değerlendirir.

9-İl düzeyinde rehberlik hizmetlerinin planlanması, yürütülmesi, geliştirilmesi ve kurumlar arası koordinasyonun sağlanması, ihtiyaçlarının karşılanması ile ilgili olarak Rehberlik ve Araştırma Merkezlerince tespit edilen teklifleri “Rehberlik Hizmetleri İl Danışma Kurulunca” bu kurulda alınan kararların da ayrıntılı bir rapor halinde bakanlığa gönderilmesini sağlar.

10- Üstün zekalı ve üstün özel yetenekli öğrencilerle, özel ihtiyaçları olan öğrencileri tespit eder ve bunları koordinatör rehber uzmana bildirir.

11- Okul-Aile birliği toplantılarına katılır ve bu toplantılarda Rehberlik Ve Psikolojik Danışma hizmetleri hakkında bilgi verir.

12- Yüksek öğretim kurumları ile işbirliği yaparak yeni gelişmeleri takip eder ve konulardaki araştırma sonuçlarını değerlendirir.

OKUL MÜDÜRÜNÜN GÖREVLERİ

1- Rehberlik hizmetleri okul yönetme kurulunu kurar, bu kurula başkanlık eder.

2- Okul Rehberlik Hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili yıllık planın hazırlanmasını sağlar ve uygulanmasını takip eder.

2. Okulda birden fazla Rehberlik uzmanı bulunduğu takdirde, aralarından birini Okul Rehberlik Kolu başkanı seçer.
3. OKUL MÜDÜR YARDIMCISININ GÖREVLERİ

1- Öğrencilerden ve velilerden gelen problemleri, problemli çocukların sürekli başarısızlık ve devamsızlık konuları ile ilgili bilgi ve belgeleri Rehberlik Hizmetleri bürolarına gönderir.

2- Rehberlik hizmetleri ilgili konularda rehberlik bürosu personeli ile işbirliği içinde çalışır ve ortaya çıkacak güçlüklerin giderilmesine yardımcı olur.

REHBERLİK HİZMETLERİ OKUL YÜRÜTME KURULUNUN GÖREVLERİ

1- Okul Rehberlik Hizmetleri Bürosunca hazırlanan yıllık rehberlik planını inceler ve uygulanması için gerekli tedbirleri alır.

2- Rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde okulun her türlü imkanlarının kullanılmasında yardımcı olur.

3-Öğretim yılı içersinde, öğrenci-yönetim, öğrenci-öğretmen, öğrenci-rehber uzman arasında ki ilişkilerde göz önünde bulundurulması gereken esasları tespit eder.

Kurul üyeleri:

• Müdürün başkanlığında;
• Müdür yardımcısı
• Psikolojik Danışmanlık Ve Rehberlik uzmanı
• Okul müdürünün her sınıf seviyesinde seçeceği sınıf rehber öğretmeni
• Okul müdürünün seçeceği disiplin kurulu üyelerinden bir temsilci

Okul-Aile birliğinde görevli bir öğretmen

Okul Rehberlik Hizmetleri okul yürütme kurulunu yukarıdaki eğitim, öğretim personeli oluştururlar.

KOORDİNATÖR PDR UZMANININ GÖREVLERİ

1- Rehberlik bürosu ile okul idaresi arasında ki koordinasyonu sağlar.

2- Okulda ki diğer Psikolojik Danışma ve Rehberlik uzmanı ile birlikte okul rehberlik programını ve programın yıllık uygulama planını hazırlayarak okul müdürünün tasdikine sunar.

3- Uygulanmakta olan rehberlik programının ne ölçüde gerçekleştiği hususunda öğretmenler kuruluna bilgi verir.

4- Okulda yapılacak her türlü test, araç-gereç,ve benzeri çalışmaları planlar.

5- Psikolojik tedavi görmesi gereken öğrencileri ilgili sağlık kurumlarına gönderir.

6- Okullardaki Rehberlik çalışmalarına fiilen katılır.

7- Rehberlik saatlerinde üzerinde durulacak konuların özetini okul müdürüne ve sınıf öğretmenlerine verir.

SINIF REHBER ÖĞRETMENİN GÖREVLERİ

1- Rehberlik hizmetlerini yürüten uzmanlarca verilen yıllık çalışma planı çerçevesinde kendi sınıfı için yıllık bir çalışma planı hazırlar.

2- Sorumlu olduğu sınıfla ilgili çalışmalarda, işbirliği yaptığı psikolojik danışma uzmanına her türlü yardımda bulunur.

3- Problemi tespit edilen öğrencilere mülakat yapar, şahsi ve ailevi problemlerinin çözülmesi için gerektiğinde okul yönetimi, öğretmenler ve aileleriyle işbirliği içinde çalışarak ortaya çıkan sonuçları rehberlik uzmanıyla birlikte dosyaya işler.

4- Rehberlik uzmanıyla işbirliği yaparak; bölüm, seçmeli ders, okul, iş ve meslek seçimlerinde öğrenciye yardım ederler.

5- Rehber uzmanlarla işbirliğini sürekli tutarak; öğrenciyi tanımak amacıyla uygulanan form, fiş, gözlem kartları, anket, test ve benzerlerini öğrenciye uygular. Bunun yanında kendi gözlem ve değerlendirmelerini de göz önünde tutarak sonuçları Rehber uzmanla beraber öğrenci toplu dosyasına işler.

6- Sosyal ilişkileri zayıf olan öğrencilerin bu ilişkilerini geliştirmek için eğitici çalışmalarda bulunur.

7. Okul müdürünün verdiği Rehberlikle ilgili diğer görevleri de yerine getirir.

Yukarıdaki maddelerde de belirtilmeye çalışıldığı üzere, sınıf rehber öğretmeninin psikolojik danışma ve rehberlik uzmanıyla sürekli bir uyum içerisinde, işbirliğine dayalı kurulacak sağlıklı ilişkilerle okul rehberlik hizmetlerinin yürütülmesine katkıda bulunmalıdır.

PDR UZMANINA VERİLMEYECEK GÖREVLER

• PDR uzmanlarına, yönetim işlerinde, disiplin kurulunda, nöbet hizmetlerinde ve imtihanlarda görev verilmez.

Çalışma saatleri:

• Okulda görevli rehberlik uzmanlarının haftalık çalışma süresi 30 saattir. Günlük çalışma saatleri okul müdürlüğünce düzenlenir
• İzinleri :
• PDR uzmanları yıllık izinlerini ve tatillerini diğer öğretmenler gibi kullanırlar.

Rehberlik faaliyetlerinde aktif olarak yer alan diğer kurum ve kuruluşlar hakkında daha detaylı bilgiler çalışmanın sonunda “EKLER-1” kısmında yer almaktadır . Yukarıda sunulan bilgiler temel esaslar göz önünde tutularak özetleme yoluna gidilmiştir. Geniş kapsamlı bilgiler çalışmamızın sonunda yer almaktadır.

GELİŞMİŞ ÜLKELERDE REHBERLİK HİZMETİ

BATIDA REHBERLİK MODELİ:

Rehberlik ve psikolojik danışmanlık faaliyetleri ülkemizde ve diğer ülkelerde okulun veya eğitim kurumunun genel yapısına ve özelliklerine göre şekil alır. Gelişmiş ülkelerde PDR faaliyetlerini ve hizmetlerini psikolog ve psikolog olmayan danışmanlar yürütmektedir. Bu kişiler, alanında uzmanlaşmıştır. Psikolog olmayan danışmanların yöneldikleri alanlar şunlardır:

• Eğitim ortamında psikolojik danışma
• Evlilik danışmanlığı
• Aile danışmanlığı
• Mesleki rehberlik ve mesleki danışmanlık
• Gençlik danışmanlığı
• İntihar ve umutsuzluk danışmanlığı

Genelde bu hizmet alanları için çalışma yeri ayrılmakta ve çalışmalarını bağımsız bir şekilde yürütmeleri sağlanmıştır. Bu danışmanlar örgütsel bir çerçeve içinde yer alarak bilimsel temellere dayalı çalışmalarda gerçekleştirmektedirler.

Danışmanlar görev aldıkları eğitim kurumlarında okulun ve öğrencilerin sağlığı ile ilgilenen sağlık-sosyal hizmetler çerçevesinde ayrı bir hizmet içerisinde görev yapmaktadırlar.

Bir çok Avrupa ülkesindeki eğitim kurumlarında öğrenci danışma hizmetlerinin bulunması genel bir durumdur. Bazı yerlerde ise ayrı bir hizmet olarak verilmektedir ve ya merkezi bir sağlık hizmetinin bir parçası olarak yer almaktadır.

Amerika’da 1910’lu yıllarda araştırmalar sonucunda:

Rehberlik uygulamalarının genişlerken, mesleki örgütlerinin de hızlı bir gelişme gösterdiği, PDR alanının bir meslek olarak kabul edildiği ve rehberlik çalışmalarına devletin parasal katkısının sağlandığı dikkati çekmiştir.

1952 yılında ülke içinde türlü rehberlik derneklerini bünyesinde toplayan Amerika Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Derneği kurulmuştur.

Avrupa’da ise Amerika’ya oranla PDR hizmetlerinin fazla gelişmediği gözlenmiştir. Kişisel problemlerle değil de meslek seçimi konusundaki mesleki rehberliğe önem verilmiştir. Ayrıca Avrupa’da PDR uzmanları okuldan daha çok okul çevresindeki merkezlerde görevlendirilmektedir.

BAZI ÜLKELERDE REHBERLİK HİZMETLERİ

AVUSTURYA’DA, eğitimin 8. Yılı sonunda kabiliyete yöneltme kademesi başlamaktadır. Rehberliğin amacı okulu bitiren öğrencilere, yetişkinlere olduğu gibi, bir meslek seçerken ve ya değiştirirken yardım etmektir. Rehberlik hizmetleri, Federal Sosyal İşleri Başkanlığının Rehberlik İşleri Dairesince yürütülmektedir. BELÇİKA’DA, mesleki rehberliğe önem verilmiş, bu rehberlik kademeleri 12-15 yaşları arasında yer almıştır. 1947 yılında rehberlik hizmetleri başlatılmıştır. Bu hizmetlerin finansı da Çalışma ve Milli Eğitim Bakanlıklarının müşterek çalışmasıyla sağlanmaktadır.

DANİMARKA’DA, ilk okulun 5. Yılında ilk rehberlik uygulanarak zeka tipleri (pratik, teorik, vb.) belirlenerek ayrı ayrı gruba ayrılarak rehber öğretmenlerin gözlemleri altında öğrenciler, öğrenimlerine devam etmektedirler. Danimarka’da mesleki rehberlik ve okul rehberliği hizmetleri Çalışma Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülmekte, örgüt olarak da Bölge Müdürlükleri bulunmaktadır.

FRANSA’DA, rehberlik hizmetleri her ilde kurulan “Okul ve Mesleğe Yöneltme Merkezleri” ile başlamıştır. Ayrıca her ilde bütün okulların yetkili rehberlerinden ibaret İl Rehberlik Kurulu bulunmaktadır. Bakanlık çerçevesi içinde, Milli Eğitim Bakanı başkanlığında Öğretim Dairesi Genel Müdürleri ve seçilmiş yetkili uzmanlardan ibaret olan Bakanlık Rehber Kurulu bulunmaktadır. Okullarda danışman-rehber öğretmenler bulunmaktadır.

HOLLANDA’DA, 1963 yılından beri gelişen rehberlik hizmetleri Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Çalışma Bakanlığı Çalışma Dairesi Başkanlığına 86 Bölge Çalışma Bürosu, Milli Eğitim ve Güzel Sanatlar ile birlikte yürütülmektedir.

İTALYA’DA, rehberlik, 1963 yılında İtalyan Okul ve Mesleğe Yöneltme Derneği adı verilen özel bir dernek tarafından yürütülmeye başlanmıştır.

İNGİLTERE’DE, 1959 yılından beri ele alınan rehberlik, Milli Eğitim Bakanlığı ile Çalışma Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Ayrıca her bakanlığın yetkili dairelerince çeşitli rehberlik hizmetleri yapan bürolar bulunmaktadır.

İSPANYA’DA, genel olarak rehberlik tüm okullarda yaygındır. Mesleki rehberlik ise 1918 yılından itibaren sanat okullarında da verilmeye başlanmıştır. Bu faaliyetleri Milli Eğitim Bakanlığına bağlı İş Öğretimi Genel Müdürlüğü ile Uygulamalı Psikoloji ve Psiko-teknik Enstitüsü tarafından yürütülmektedir.

İSVİÇRE’DE, İsviçre Konfederasyonunu meydana getiren 25 bağımsız eyaletin her birinde Fribourg ve Cenevre Üniversiteleri’nden mezun, ayrıca rehberlik kursları görmüş danışmanlar tarafından daha çok mesleki rehberliğe yönelik bir çalışma yapılmaktadır.

OKULLARDA KARŞILAŞILAN GENEL SORUNLAR

• Genel olarak tüm okullarda danışman psikolog eksikliği görülmektedir. Her 250 öğrenciye 1 danışman psikolog düşmesi gerekirken, bu rakam 4000 öğrenciye 1 danışman psikologa kadar yükselmekte, hatta ilköğretim başta olmak üzere birçok öğretim kurumlarında hala danışman psikolog bulunmamaktadır.

• Okullarda yeterli derecede rehberlik hizmetleri yürütülmemekte, danışman psikologun bütün öğrencilere ulaşamamasından dolayı rehberlik hizmetlerini sınıf ve branş öğretmenleri aracılığıyla yürütülmeye çalışılmaktadır. Fakat sınıf ve branş öğretmenlerinin bu hizmetleri yürütebilecek yeterli eğitime ve hassasiyete sahip olmadıklarından dolayı rehberlik hizmetleri gereği gibi yürütülmemektedir.
• Rehberlik hizmetlerini yürütmeye çalışan sınıf ve branş öğretmenleri konumlarından dolayı öğrencilere yumuşak, önyargısız ve empati anlayışından mahrum bir şekilde yaklaşmaktadırlar. Ayrıca rehberlik harici branş derslerinde öğrencilerle ilişkilerinde resmi bir çerçeveye dayalı, yaptırımcı ve notu bir baskı aracı olarak kullanan pozisyonlarından dolayı öğrenciler de öğretmenlerine uzak kalmaktadırlar.

• Gelişmiş ülkelerin eğitim ekonomisine nazaran, ülkemizdeki eğitime ayrılan maddi imkanların yetersizliğinden dolayı, eğitim kurumlarındaki ortaya çıkan rehberlikle ilgili problemlere çözüm olabilecek maddi imkanlar yeterli olmamaktadır. Bu sebeple okul yöneticileri danışman psikologun ortaya koyduğu problemlere yeterince eğilemediğini belirtmektedir. Örneğin: M.E.B. yeterli maddi imkan sağlayamazken okullardaki kantin ve diğer gelir getiren materyallerden de % 25 oranında pay almaktadır. (Atakum Teknik Lisesi).

• Okullarda bulunan danışman psikologlar aldığı teorik eğitimden memnun olduklarını Ancak uygulama aşamasında, ülkemiz şartlarında bir çok sorunla karşılaştıklarını belirtmektedirler. Bu sorunları şu başlıklar altında toplayabiliriz:

- Öğrenci sayısının fazla olması, buna rağmen danışman psikologun azlığı dikkat çekmektedir. Hemen hemen her resmi kurumda bir danışman psikolog görevini tek kişiyle yürütüyor. Bu da gerek bireysel danışma gerekse grupla danışmayı yetersiz kılmakta ve okuldaki öğrencilerin sadece belirli bir kısmına bu hizmet verilmek zorunda kalınmaktadır.

- Gerek imkansızlıklar gerekse PDR’nin önemini iyi anlayamamaktan kaynaklanan yaklaşımlar sonucu yönetim bu faaliyetlere gereken ilgiyi gösteremiyor.

- Ailelerin bu hizmetlere ne kadar ilgili olduklarını ise ailelerin eğitim durumlarına bakarak öğrenebiliriz. Tahsilli anne-baba çocuklarını bilinçli bir şekilde okuldaki rehberlik faaliyetlerine yöneltirken, çoğu tahsilli olmayan ya da tahsil seviyesi düşük olan anne-babalar bu faaliyetlerden bihaber kalmaktadır. Aslında bunu bu faaliyetin ülkemizde yeni yeni uygulanmaya başlanmasına bağlayabiliriz.

- Uygulamada diğer bir zorluk ise danışman psikologa ait bir çalışma odası ve faaliyetleri yürütmek için gerekli araç ve gereçlerin olmayışıdır. Ayrıca ders programları içinde rehberlik faaliyetlerine fazla yer verilmemesi bir engel teşkil etmektedir.

- Danışman psikologla ve sınıf öğretmenleriyle her zaman iyi diyaloglar kurulamaması bir engel teşkil etmektedir. Genel de bakış açılarından kaynaklanan sorunlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

- Bazı yaşlı öğretmenler, henüz yeni atanan PDR uzmanlarına kendi tabirleriyle “çömez ve lüzumsuz” sıfatını yakıştırarak küçük görmektedirler. Bu sebeple de PDR uzmanı görev ve yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlanıyorlar.

- Görevine yeni atanan PDR uzmanının karşılaştığı diğer bir sorun ise okulda kendisini bekleyen, rehber öğretmen ve rehber uzman kavramının henüz netleşmemiş olmasından dolayı, kavram kargaşasına düşmekte ve kendini öğretmenlere gereği gibi anlatamamaktan, yetki ve sorumluluklarını yerine getirirken sıkıntıya düşmektedir.

***

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

• Okullarda ki Eğitim Yöneticilerinin mutlaka bu işin uzmanları olmaları gerekmektedir. Bu da ancak üniversitelerin Eğitim Yönetimi alanlarından mezun olan uzmanlarla olur. Eğer bu şimdilik çok uzak bir ihtimal olarak gözüküyorsa hiç değilse, üniversite de Eğitim Yönetimi derslerini veren, Eğitim Yönetimi uzmanları tarafından okullarda ki mevcut Eğitim Yöneticilerine konferanslar veya seminerler verilmesi gerekmektedir.

• Okullarda ki Rehberlik Hizmetleri hakkında yetersiz bilgiye sahip ve genç PDR uzmanlarını dikkate almayan eğitim personeline, bu alanla ilgili Üniversitede Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Başkanlığı tarafından konferanslar ve seminerler verilerek Rehberlik Hizmetlerinin önemi hakkın da bilgiler verilmelidir.

• Milli Eğitim Bakanlığı tarafından okullara gönderilen 2201 sayılı tebliğler dergisin de Rehberlikle ilgili bildirgelerin daha geniş kapsamlı olması gerekmektedir. Ayrıca gönderilen Rehberlikle ilgili bildirgelerin daha çok uygulama alanına yönelik olması ve PDR uzmanına daha fazla imkanlar tanıyacak şekilde eğitim yöneticilerine bildirilmelidir. Yani PDR uzmanlarının yetkileri artırılmalıdır.

• Bütçeden eğitime daha fazla ödenek ayrılarak, okullara rehberlik hizmetlerinde kullanılmak üzere gönderilmelidir.

• Eğitim Yöneticisi, PDR uzmanına kendi alanı ile ilgili bilgiler sunarak, yönetimle ne tür ilişkiler kurması gerektiğini uzmana aktarmalıdır.

• Eğitim Yöneticisi, PDR uzmanıyla empatik ilişkiler kurmalı, PDR uzmanının sorunlarına sahip çıkarak uzmanı rahatlatmalıdır.

• Eğitim Yöneticisi ile PDR uzmanı, okullarda gerçekleştirilecek Rehberlik Hizmetleri hakkında karşılıklı görüş alış-verişinde bulunmalıdır. Ayrıca okuldaki eğitim personellerine ve öğrenci ailelerine rehberlik hizmetlerinin önemi hakkında okul içi seminerler vermelidirler.

• Üniversitelerde eğitim gören PDR öğrencilerine, teorik bilgilerin yanında uygulamaya yönelik eğitime ağırlık verilmeli ve okullardaki rehberlik sorunları hakkında öğrenciler bilinçlendirilmelidir.
• • Milli Eğitim Bakanlığınca okullara gönderilen müfettişler, PDR uzmanının hazırladığı yıllık planı gözden geçirerek programların düzenli hazırlanması hakkında PDR uzmanını uyarmalıdırlar.
  
  
  • İl merkezlerinde örgütlenen Rehberlik Araştırma Merkezlerine gelen bilgilerin, okullarda bulunan PDR uzmanlarına iletilerek, uygulamalar hakkında uzmana bilgiler verilmelidir.
  
  
  • Üniversitelerde ki Rehberlik Hizmetleri Ana Bilim Dalında uzman öğretim görevlileri ile üniversitede öğrenim gören PDR öğrencileri ve okullarda bulunan PDR uzmanları bir araya getirilerek, bir Şura toplantısı düzenlenerek okullardaki Rehberlik Hizmetlerinin sorunları tartışılmalı çözüm önerileri ortaya konmalıdır.
  ***

Derleyen:Murat  BAYHAN